Werkplezier, loopbaankeuze en keuzestress

Alle opties open willen houden. Wat kan je helpen om van je eeuwige twijfel rondom je loopbaankeuze af te komen en met vertrouwen de volgende stap te zetten?

Een dagje vrij, promotie (mét het risico op meer stress), parttime werken, vaststellen of het gebrek aan werkplezier zodanig is, dat je op zoek moet naar een nieuwe baan én dit ook echt gaan doen; de ene beslissing heeft grotere gevolgen dan de andere.

Sommige keuzes neem je meteen, over andere denk je eindeloos na. Waar komt die twijfel vandaan? Hoe kom je er van af? En wanneer kies je op je gevoel en wanneer kun je beter afgaan op je verstand? Wat kan je helpen om antwoord te krijgen op bovenstaande vragen?

Ingewikkelde loopbaankeuzes

In theorie weten we het allemaal wel. Simpel. Daar heb je geen loopbaancoach bij nodig. Zet de voors- en tegens van de verschillende opties op een rijtje en pik het beste alternatief eruit.

Maar in het echt is het helaas vaak niet zo eenvoudig. Je kunt vaak onmogelijk alle mogelijkheden tot in detail bestuderen, zo ver rijkt je referentiekader niet. Je hebt bijvoorbeeld wel een vaag idee over wat voor werk aansluit bij je passies, kwaliteiten en loopbaanwaarden, maar klopt dat ook? Zie je niet iets over het hoofd, iets wat nóg beter past? En veranderen die elementen en de waarde die je daaraan hecht ook niet in de loop van de tijd? Bovendien kun je geen definitief oordeel vellen als je niet alle randvoorwaarden en consequenties helder op het netvlies hebt. Je weet echter vaak niet precies hoe de sfeer in een ander bedrijf is, of collega’s écht zo fijn samenwerken als in het sollicitatiegesprek gesuggereerd wordt en wat de doorgroeimogelijkheden daadwerkelijk zijn.

Als de meest basale manier om een beslissing te nemen al niet werkt, hoe kom je dan bij ingewikkelde loopbaankwesties toch tot een keuze? En moet die keuze eigenlijk wel gebaseerd zijn op rationele afwegingen, of durf je ook op je gevoel en intuïtie te vertrouwen?

Intuïtie: de kracht van denken zonder na te denken

Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de rol die ons onbewuste en onze intuïtie spelen bij het nemen van ingewikkelde beslissingen. En wat blijkt? Mensen nemen betere besluiten naarmate hun onbewuste langer de tijd krijgt om informatie te verwerken. Experts kunnen in de regel wat sneller beslissen omdat de kennis in hun brein in de loop der jaren zo efficiënt is georganiseerd, dat het onbewuste veel sneller tot een oordeel en conclusie kan komen. De vraag: is het ja of is het nee? kan soms snel beantwoord worden, maar ook zij hebben bij meer ingewikkelde kwesties meer tijd nodig (Welk van deze vier functies sluit het beste aan?).

Het is wel belangrijk om eerst alle informatie die van belang is te verzamelen en je echt voor te nemen op een later tijdstip een keuze te maken. Het onbewuste gaat alleen voor ons aan de slag als we het daartoe expliciet opdracht geven.

Intuïtie, hoe werkt dat?

Maar hoe werkt dat dan, ons intuïtieve, onbewuste beslissingscentrum? Eén ding is zeker, onze intuïtie is niet zomaar een vaag gevoel dat uit het niets tot ons komt. Integendeel, het is rationeler en consistenter dan ons bewust denken. Uit experimenten (Ap Dijksterhuis, Het Slimme Onbewuste, 2007) is gebleken dat het onbewuste beter in staat is informatie die ongestructureerd wordt aangeboden logisch in te delen in categorieën. Het kan ook prima inschatten wat de allerbelangrijkste aspecten van een beslissing zijn, geeft daar vervolgens het meeste gewicht aan en baseert hier de beslissing op.

Ons bewust denken raakt hierin vaak hopeloos verstrikt. Een paar gegevens vergelijken, dat kunnen we aan. Bij lastigere beslissingen, waarbij iets belangrijks op het spel staat of meer variabelen om de hoek komen kijken, loopt het al snel spaak.

De eerste de beste

Hoewel de theorie ervan uitgaat dat we op zoek zijn naar de beste optie, is dat in de praktijk meestal niet het geval. In de supermarkt bekijk en vergelijk je niet ter plekke 46 schoonmaakmiddelen of 12 varianten tandpasta. Maar ga je één voor één na of je tevreden bent. Voldoet het product dat je in je handen hebt aan je eisen? In het wagentje ermee en op naar het volgende item op je lijstje. Dat scheelt een hoop denkwerk.

In veel situaties is het ook niet nodig de allerbeste keuze te maken. Je probeert ook niet meerdere banen uit om vervolgens bij de baan die het beste bevalt je pensioen te halen. Je blijft de functie die je hebt uitoefenen, omdat die leuk genoeg is en omdat de baan, je werkgever, je collega’s en de arbeidsvoorwaarden je bevallen. Hoe snel je genoegen neemt met een optie verschilt per persoon.

Maximizers en satisficers.

Mensen zijn te verdelen in ‘maximizers’ en ‘satisficers’. De eerste groep wil het beste van het beste, de tweede groep gaat voor de optie die goed genoeg is. Maar maximizers zijn niet alleen vaker twijfelaars, ze zijn ook perfectionistisch, minder optimistisch en minder tevreden met hun leven dan satisficers. Ze vergelijken zichzelf meer met anderen, hebben vaker spijt van hun keuzes en relativeren niet zo makkelijk.

Loopbaankeuze: wie A zegt kan geen B meer zeggen, kwestie van accepteren en relativeren

Kiezen is relatief eenvoudig wanneer er maar één dimensie in het spel is, bv. welke baan betaalt het best. Maar bijna altijd zijn er verschillende dimensies aan te wijzen die een belangrijke rol spelen, al is het maar gevoelsmatig. En dan wordt het ingewikkeld, waar ga je dan voor?

Al die opties tegelijkertijd optellen en afwegen, dat kunnen we dus niet, hebben we hiervoor al geconstateerd. In feite is het beter een hiërarchie te maken, net zoals je doet bij ingewikkeld internetkeuzes, zoals het boeken van een vakantie. Je kunt dan bv. invullen wat je budget is, of je wel of geen zwembad wil, of er WIFI moet zijn, etc.

In loopbaanopzicht zouden de opties dan bijvoorbeeld zijn: je wil max. drie dagen werken, daarna is de grootte van het bedrijf belangrijk en daarna het salaris. Je gaat je lijstje af en de optie die aan de meeste eisen voldoet, die wordt het.

Wanneer je twee opties hebt die allebei goed zijn, zou je een gat in de lucht moeten springen. Toch wordt het dan juist lastig. Want dan geldt vaak: wie A zegt kan geen B meer zeggen. Kies je voor baan A, dan kun je niet bij bedrijf B aan de slag. Kiezen is dan pijnlijk omdat je een aantrekkelijk alternatief op moet geven. Hoe kies je dan? Eigenlijk is het dan geen keuze. Welke baan je ook neemt, je zal hoe dan ook een tevreden mens zijn. Behalve als je blijft wikken en wegen en twijfelen.

Maak gebruik van je routines

Over de meeste besluiten denkt zelf de grootste twijfelaar nog geen twee seconden na. Bij een rood stoplicht stop je, je eet ’s morgens altijd een boterham met kaas en gaat met de auto naar je werk in plaats van met de fiets of trein. Dat is gemakkelijk omdat je de hele dag vaart op je routine en vuistregels.

Maar sommige keuzes maak je voor je gevoel maar één keer in je leven, of hooguit een paar keer. De keuze voor een nieuwe werkgever bijvoorbeeld. Belangrijke beslissingen lijken bovendien vaak moeilijker omdat je verwacht dat je er meer tijd in moet steken en de druk om de ‘goede’ keuze te maken toeneemt. Je stelt die beslissingen vaak uit, waardoor de drempel om de knoop door te hakken steeds hoger wordt.

De rol van spijt bij moeilijke beslissingen

Bij moeilijke beslissingen speelt spijt vaak de grootste rol nog voordat je een beslissing genomen hebt. Alleen al de gedachte dat je veel spijt zou kunnen krijgen van je keuze, maakt dat je extra veel tijd steekt in het keuzeproces en lang twijfelt. De angst voor spijt beïnvloedt ook de keuze die we gaan maken. Je laten leiden door de angst die je vooraf allemaal zelf in je kop hebt gehaald, betekent bijvoorbeeld dat je toch maar kiest voor blijven op de inmiddels saaie werkplek. Of dat je toch blijft werken onder die leidinggevende, die je niet waardeert voor wat je allemaal in huis hebt.

Onderzoek laat echter zien dat we slechte voorspellers zijn van hoe we ons in de toekomst zullen voelen (Wilson & Gilbert, Psychological Science, 2005, 2006). We verwachten ons bijvoorbeeld wekenlang top te voelen na een weekje vakantie, in werkelijkheid ebt de nieuwe energie snel weg en voor je het weet zit je weer in de routine van de dag. Andersom blijkt de spijt die je krijgt van een eventueel verkeerde keuze vaak niet zo dodelijk te zijn als je had verwacht. Integendeel, het biedt ook weer kansen om nieuwe wegen in te slaan!

Loopbaankeuze en werkplezier: een gratis vragenlijst

MD-act heeft een vragenlijst rondom loopbaankeuze en werkplezier gemaakt. Daarmee kun je onderzoeken hoe tevreden je bent met je werk en loopbaan. Je kunt de vragenlijst gratis aanvragen. Als je deze aanvraagt en de gegevens invult:

• Krijg je per mail van ons de gratis vragenlijst
• Waarmee je in kaart brengt waarover je wel en niet tevreden bent als het gaat om je werk en je loopbaan
• Waarna je, als dit nodig is, met gerichte vragen ‘aan het werk’ kan om die acties te ondernemen
• Die nodig zijn om je werk of loopbaan weer een positieve impuls te geven.

Aanvragen gratis Vragenlijst Loopbaankeuze en Werkplezier

Hulp bij het maken van een loopbaankeuze?

De knoop doorhakken als je een loopbaankeuze moet of kunt maken, is voor veel mensen een spannende en soms ook ingewikkelde aangelegenheid. Om zaken beter op een rijtje te krijgen en de knoop met een goed gevoel door te hakken, kan het helpen om bijvoorbeeld samen met je partner, een goede vriend of iemand van P&O te sparren.

Een andere optie is het in de arm nemen van een professionele loopbaancoach. Een coach kan bijvoorbeeld samen met jou onderzoeken of jij vooral op je ratio of op jouw gevoel vaart. En kijken hoe het zit met jouw probleemanalyse en oordeelsvorming. Steek jij tijd in een goede analyse van de feiten en baseer jij daar je oordeel op of ben jij meer het type ‘jumping into conclusions’?

Wil je een vrijblijvend kennismakingsgesprek met een van onze loopbaancoaches? Neem dan contact op met ons.

Jeanette van den Bosch, 15 mei 2015

Contact