In de afgelopen verkiezing(stijd) ging het voortdurend over open of gesloten grenzen, het indammen/begrenzen van de ‘stroom’ van asielzoekers door de grenzen van Nederland beter te sluiten. Een ander toonaangevend thema betrof onze normen en waarden en het begrenzen van ‘grensoverschrijdend’ gedrag. Wanneer je je niet aan onze waarden en normen houdt, dan hoor je er niet bij, dan rot je maar op. Doe toch normaal…
Tegelijkertijd worden we in onze geïndividualiseerde samenleving voortdurend uitgedaagd om ons te ontwikkelen en fysiek en mentaal onze grenzen te verkennen, te verleggen: een dag niet ge……… is een dag niet geleefd. Bij uitstek zijn de grenzen die we ons zelf opleggen en hoe we die kunnen doorbreken ten behoeve van persoonlijke ontwikkeling het onderwerp in coachingsgesprekken.
Grenzen beperken ons, maar dagen ons ook uit
Er is iets merkwaardigs met grenzen: ze zijn paradoxaal, ze ‘bepalen’ ons gedrag, handelen en denken en tegelijkertijd dagen ze ons uit om diezelfde grenzen te overschrijden, te verleggen en te doorbreken.
Natuurlijk zijn landsgrenzen niet hetzelfde als onze normen en waarden, onze geschreven en ongeschreven regels die ons gedrag bepalen. Toch zijn de landsgrenzen een mooie metafoor voor de complexiteit van onze mentale begrenzingen. Landsgrenzen zijn per definitie willekeurig getrokken en zijn de neerslag van historische en culturele machtsverhoudingen. Ze doorsnijden taalgebieden en gemeenschappen en sluiten in en uit.
Landsgrenzen zijn een bron van conflicten en landsgrenzen worden voortdurend verlegd. Met als recent voorbeeld het Schengenverdrag dat onze grenzen voor personen en goederen heeft verlegd naar de buitengrenzen van Europa en daarmee op zijn beurt weer de aanleiding is voor een debat over het herstellen van onze grenzen.
Landsgrenzen zijn de fysieke, juridische en de mentale begrenzing van wie zich Nederlander mag noemen en van ‘Onze Nederlandse identiteit’.
Wat er ik ermee wil aangeven is dat een (lands)grens vele en veelsoortige betekenissen kent die schijnbaar moeiteloos door elkaar gebruik worden en tot verwarring kunnen leiden. Ook liggen grenzen nooit vast grenzen. Sterker nog, wanneer grenzen onveranderbaar vast zouden liggen, kan er niets meer veranderen. Dat zou verstikkend werken, groei en ontwikkeling zouden niet meer mogelijk zijn.
Persoonlijke ontwikkeling vraagt om grenzen verleggen op persoonlijk vlak
Ook op persoonlijk vlak en in onze relaties met anderen hanteren we vele grenzen en kennen we ze verschillende betekenissen toe. De logische niveaus van Gregory Bateson kunnen behulpzaam zijn bij het ordenen van al deze begrenzingen en in coachingsgesprekken helpen om met gerichte interventies belemmerende grenzen te verleggen.
De zes logische niveaus werden door Bateson als volgt gedefinieerd
- Een hoger niveau organiseert de informatie op onderliggende niveaus.
- Verandering op een hoger niveau zal veranderingen op een lager niveau teweegbrengen.
- Verandering op een lager niveau kan verandering op een hoger niveau teweegbrengen.
- Vaak ligt de oplossing van een probleem op een hoger niveau dan waar het zich manifesteert.
- De context is bepalend voor de grenzen die we hanteren. In ons werk kennen we andere grenzen dan thuis met onze partner en onze kinderen. Ten opzichte van onze collega’s houden we een gepaste afstand terwijl we zonder nadenken onze geliefden knuffelen of op schoot nemen.
- In ons gedrag komen onze vaardigheden tot uitdrukking. In ons gedrag laten we zien welke grenzen we hanteren en wordt ook zichtbaar dat we vaak grensverleggend opzoek zijn naar nieuw gedrag. Bijvoorbeeld door in coaching of trainingen te leren feedback te geven en te ontvangen.
- Dat geldt ook voor onze vermogens of capaciteiten zoals bijvoorbeeld inlevingsvermogen, assertiviteit, aanpassingsvermogen, leervermogen, omgevingsbewustzijn, resultaatgerichtheid en veerkracht. Ook hierin zijn we begrenst en beschikken niet in gelijke mate over onze vermogens.
- Het niveau van overtuiging staat voor de waarden die we nastreven en uitdragen, zoals bijvoorbeeld respect, gelijkwaardigheid, solidariteit, authenticiteit individuele verantwoordelijkheid.
- Identiteit is het niveau waarop je antwoord vraagt en geeft op de vraag ‘wie ben ik?’
- Zingeving is het niveau van de verbinding van het individu naar het grotere geheel. Wat kan en wil ik betekenen voor en in onze samenleving of wat is mijn spirituele inspiratie.
Iedereen heeft op al deze niveaus zijn eigen begrenzingen, belemmeringen en/of beperkingen.
Om deze te verleggen of weg te nemen kun je onderzoeken of de logische niveaus congruent zijn, met elkaar overeenstemmen om het niveau van verandering te bepalen en het gewenste gedrag te bewerkstelligen. Alle niveaus moeten goed op elkaar aansluiten en als puzzelstukjes in elkaar passen. Bijvoorbeeld:
Iedereen kan in principe leren zichzelf met zelfvertrouwen te presenteren. Wanneer echter op overtuigingsniveau een blokkade bestaat zoals ‘ik mag er niet zijn’ of ‘ik ben niets waard’, dan wordt het een hele opgave om je deze vaardigheid eigen te maken.
De logische niveaus op elkaar afstemmen en congruent maken is het verkennen van de begrenzingen die we in de loop van ons leven ontwikkeld hebben. Begrenzingen die bepalend zijn voor wat we nu kunnen en wie we willen zijn. Grenzen zijn er altijd en door ze te doorbreken of verleggen ontwikkelen we onszelf en creëren we nieuwe mogelijkheden en nieuwe grenzen. Dat is de paradox van de grens.
Dick Onvlee, 22 maart 2017
Contact
Heb je nog vragen? Neem dan vrijblijvend contact op met ons. Wij zijn bereikbaar op 024 397 8892
Een mail sturen kan ook: info@md-act.nl
MD-act biedt trainingen en coaching door heel Nederland.
