“Falen”, wat een rotwoord eigenlijk. Niemand wil toch falen?
Veel mensen zijn regelmatig bang om fouten te maken, het niet goed te doen, te zakken, ‘onderuit te gaan’ te falen etcetera. Ofschoon ik geen cijfers kon vinden over het aantal volwassenen dat last heeft van faalangst, merken we in onze coachingspraktijk dat de angst om te falen veel voorkomt. Die angst gaat vaak hand in hand met spanningsgevoelens, onzekerheid en beperkt zelfvertrouwen of het gevoel minderwaardig te zijn.
Een fout maken, of iets niet weten kan voelen als een enorme mislukking, waardoor je je als persoon volstrekt waardeloos voelt.
Geregeld bang zijn om fouten te maken gaat vaak samen met een negatief zelfbeeld? Herken je dit bij jezelf? Kijk dan eens bij Coaching zelfbeeld
Klinkt dat overdreven?
Dat is het natuurlijk ook. We weten allemaal dat vergissen of fouten maken, of iets (nog) niet weten, menselijk en ook niet te vermijden is. De meest elementaire vaardigheden in ons leven leren we door vallen en opstaan. Maar, wanneer je deze gevoelens ervaart, lijkt het alsof dat allemaal niet waar is en alsof jouw persoonlijke fout of vergissing of ‘niet weten’ voorkomen had moeten worden. Door wie? Door jezelf natuurlijk… Het zelfverwijt dat je dan voelt maakt de ervaring tot een vreselijke ervaring, terwijl de fout of vergissing zelf vaak niet eens van groot belang is en anderen vaak ook niet opvalt.
Herkenbaar? Lees dan verder en laat je informeren over de groeimindset en hoe je daarmee (een deel van je) faalangst kan afleren.
Wat is een mindset?
In de psychologie is veel onderzoek gedaan naar de kwaliteiten van mensen, hun eigenschappen of karakter. Intelligentie, persoonlijkheid, aanleg, het zijn allemaal woorden die beschrijven wat iemand kenmerkt en hoe je iemand kan typeren. Die beschrijving in kenmerken is vaak statisch: je ‘bent’ intelligent of je ‘bent’ introvert. Daar verandering in aanbrengen lijkt moeilijk.
Als er over mindset gepraat wordt, gaat het over iets anders. Met mindset bedoelen we hoe je kijkt naar de wereld en jezelf. Mindset gaat over de overtuigingen die je hebt over jouw persoonlijke eigenschappen.
De groeimindset
Als je een groeimindset hanteert, is je overtuiging dat je jezelf in kwaliteiten, vaardigheden, interesse, intelligentie en dergelijke kan ontwikkelen. Door te oefenen kan je verder komen. Oefenen en uitproberen zie je als nuttig, omdat je ervan leert: je krijgt rechtstreeks feedback op je handelen, waardoor je ondervindt en leert wat werkt en minder goed werkt. Iemand met een groeimindset vindt het proces van leren prettig, moeilijk soms, maar fijn. Bang om fouten te maken speelt dan geen (grote) rol. Daardoor wordt het leren zelf gemakkelijker.
Uitspraken van iemand met een groeimindset
Enkele uitspraken waarin je je zult herkennen als je er vooral een groeimindset op nahoudt:
- Lukt het niet linksom, dan doen we het rechtsom
- (bijna) alles is te leren, als je je best doet
- Je bent nooit uitgeleerd
- Je leert het meeste van de feedback van anderen
- Fouten maken hoort erbij en door ernaar te kijken leer je hoe het beter kan
- Van proberen kun je leren
- Door te leren kan je slimmer worden
- Enzovoorts
De fixed mindset
Naast de groeimindset staat een fixed of statische mindset. De overtuiging is dan dat je bepaalde kwaliteiten, vaardigheden of intelligentie ‘nu eenmaal’ hebt of niet hebt. Oefenen heeft vaak geen zin en je kunt niet echt veranderen.
Als je een overwegend statische mindset hebt, kan fouten maken heel moeilijk voor je zijn. Dat zul je liever vermijden. Immers, een fout schrijf je dan gemakkelijk toe aan een persoonlijke eigenschap of ‘gebrek’. Doordat je overtuiging is dat je die eigenschap niet kunt veranderen, is de fout onvermijdelijk en is leren van je fouten een bijna onmogelijke opgave. Bang om fouten te maken speelt dan geregeld een vervelende en ondermijnende rol.
Met een fixed mindset wil je eigenlijk vooral die dingen doen, die je goed kan. Het leerproces op zich is dan niet echt een beloning voor je, alleen het resultaat telt. Het is lastig voor je om feedback te horen of kritiek. Die leiden al snel tot negatieve gedachten over jezelf en daarbij passende negatieve gevoelens. Daardoor helpt een fixed mindset niet echt als je wil groeien en jezelf wil ontwikkelen of nieuwe vaardigheden wil aanleren.
Uitspraken van iemand met een fixed mindset
Enkele uitspraken waarin je je zult herkennen als je er vooral een fixed mindset op nahoudt:
- Dat lukt me toch niet, daar ben ik niet voor in de wieg gelegd…
- Ik heb gewoon die ‘knobbel’ niet, dat hoef ik niet te proberen
- Dat soort dingen kan ik goed, ik ben gewoon handig daarin, het is geen verdienste (dus niet: dat heb ik geleerd door moeite of oefening…)
- Een fout maken mag niet, dan faal ik
- Ik moet succesvol zijn / presteren…
- Enzovoorts
Fixed mindset en omgaan met positieve feedback
Als je een sterke fixed mindset hebt ontwikkeld, kun je de neiging hebben om bij positieve feedback al snel te denken dat je prestatie toch ‘normaal’ is. Of je gaat bij positieve feedback op zoek naar dat ene mindere puntje in de feedback, en dat bepaalt dan je (negatieve) oordeel over jezelf… Bij fouten of kritische feedback kun je de neiging hebben op te geven.
Fixed mindset en de neiging om te vermijden
Het lastige van een fixed mindset is dat je ertoe kunt overgaan om fouten maken te vermijden. Je blijft dan alleen die dingen doen die je al beheerst en als het toch misgaat, probeer je er verder van weg te blijven, of zoek je de ‘schuld’ buiten jezelf. Dat helpt niet om van je fouten of vergissingen te leren. Je doet dus ook niet de ervaring op dat je kán leren en daarmee versterk je misschien wel het gevoel dat het allemaal vastligt.
Is je mindset te veranderen?
Een fixed of growth mindset ontwikkelen gebeurt al van kinds af aan. Carol Dweck van Stanford University legt in dit youtube filmpje uit hoe de mindset van invloed kan zijn op leerprestaties van kinderen. Zij heeft enorm veel onderzoek gedaan naar het lerende vermogen van mensen en de begrippen groei en fixed mindset bedacht. Haar boek ‘Mindset, changing the way you think to fill your potential’ is een aanrader.
Dweck heeft met haar onderzoek aangetoond dat mindset te ontwikkelen is en dat ontwikkeling van je groeimindset je helpt om met meer plezier te leren.
Hoe ziet je eigen mindset eruit?
Ben je bang om fouten te maken? Herken je dat een fout maken als falen voelt? Kijk dan eens naar je eigen mindset. Bekijk de bovenstaande uitspraken bij de verschillende mindsets en ga na in welke je jezelf het meest of het vaakst herkent.
Als je geneigd bent om vaak te denken in een statische of fixed mindset, kan het je enorm helpen om je groeimindset verder te ontwikkelen, waardoor bang om fouten te maken een steeds kleinere rol in je leven gaat spelen.
Hoe ontwikkel je je groeimindset? Tips
Je kunt jezelf trainen in hoe je naar je eigen mogelijkheden en onmogelijkheden kijkt. Als je jezelf nog niet zo gemakkelijk toestaat om fouten te maken en te leren, probeer dan de volgende tips.
- Het helpt bijvoorbeeld als je jezelf toestaat te kijken naar de inspanning die je levert om iets te leren en die inspanning van jezelf te belonen. Je legt dan dus de nadruk op de moeite die je investeert en niet op het directe resultaat.
- Het helpt ook om je af te vragen hoe je een nieuwe taak of opdracht zult gaan aanpakken en je er minder mee bezig te houden met of het je zal lukken om het in één keer goed te doen. Bepaal daarbij welke doelen haalbaar zijn en verdeel het leerproces in stapjes.
- Ga eens na welke dingen je geleerd hebt in je leven waarvan je misschien aanvankelijk dacht dat het niet zou lukken of in elk geval moeilijk was. Hoe heb je dat aangepakt? Wat heeft je geholpen?
- Hulp vragen en samen kijken naar de manier waarop je kan leren, helpt ook. Bedenk daarbij dat je waarschijnlijk nooit had leren lopen als dat in een keer goed had moeten gaan…
Bijna niemand heeft alleen maar een fixed mindset of een groeimindset
Het grappige is dat de meeste mensen niet op alle fronten een fixed of groeimindset hebben. Ze kunnen daarin variëren. Bijna iedereen heeft wel iets in zijn leven waarvan hij of zij denkt: dat hoeft niet in een keer goed, daarin mag ik leren…
Zo heb ik zelf ooit geleerd om kleding te maken. Ik vond dat heel moeilijk, maar geloofde oprecht dat het te leren was. De fouten die ik maakte gaven me veel inzicht in wat ik niet goed deed en langzaamaan leerde ik steeds beter hoe het moest.
Oefenen met een groeimindset
Een goede manier om je groeimindset te oefenen is door te kijken naar juist die situaties waarin je van jezelf al mag ‘falen’ of fouten mag maken en mag leren. In welke situaties is voor jou een groeimindset actief? In welke situaties vind je het niet erg om nog niet uitgeleerd te zijn? Hoe doe je dat voor jezelf? Wat zeg je in dat soort situaties tegen jezelf?
Neem nu een situatie die voor jou meer gekoppeld is aan een fixed mindset. Dat zijn dus situaties waarin je jezelf voorhoudt dat je succesvol moet zijn, niet mag falen of waarbij je al bij voorbaat denkt: “dat kan ik toch niet…” en bang om fouten te maken dus een grote rol speelt.
Neem nu in gedachten wat je in de eerdere situatie (met de groeimindset) tegen jezelf zei en pas dat ook in deze situatie toe. Beloon jezelf voor de moeite die je doet en kijk naar wat je van je pogingen kan leren; bespreek je leerdoel en hoe je daarmee bezig bent met mensen die je aardig vindt. En geef vooral niet op, want van proberen kun je leren!
Mariëlle Damoiseaux, 13 november 2018
Contact
Bang om fouten te maken? en wil je daar minder last van hebben? Neem dan vrijblijvend contact op met ons. Wij zijn bereikbaar op 024 397 8892
Een mail sturen kan ook: info@md-act.nl
MD-act biedt trainingen en coaching door heel Nederland.
