Weinig zelfvertrouwen? Patronen doorbreken!

Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen

Het gedrag van mensen wordt voor 95% bepaald door onze vaste patronen van denken, handelen en waarnemen. Deze zijn veelal onbewust. Onderstaande parabel illustreert dat mooi.

Op straat staat een man die zijn sleutel heeft verloren. Het is donker. Hij is driftig aan het zoeken op straat, onder een lantaarnpaal. Na enige tijd komt er een voorbijganger die ziet dat de man iets aan het zoeken is. De voorbijganger vraagt of hij kan helpen. De man vertelt dat hij op zoek is naar zijn sleutel en accepteert graag het aanbod voor hulp. Ze gaan vervolgens samen zoeken. Zonder de sleutel te vinden.

Na een tijdje vraagt de voorbijganger waar hij de sleutel eigenlijk verloren heeft. Daar om de hoek is het antwoord. Waarom zoek je daar dan niet, vraagt de voorbijganger. Hier is meer licht zegt de man.

Je ziet vaak wat je al weet en kent

We leren makkelijker als we de nieuwe dingen kunnen plaatsen in een bekend kader. Compleet nieuwe dingen kunnen we moeilijk leren. Of we zien ze domweg niet omdat ze niet in ons denkkader passen. Zo leren we makkelijker de Duitse taal dan Chinees, omdat Chinees niet aansluit bij wat wij gewend zijn, qua klanken, opbouw en schrijfwijze. En Duits wel veel overlap heeft met wat we kennen in woorden en klanken.

We leren dus makkelijker als we het nieuwe kunnen integreren of verbinden met bestaande kennis. Zo leren we als een zich uitbreidende olievlek. Een andere illustratie die dit principe duidelijk maakt, is het verhaal van een Bosjesman.

Er was eens een man die in een stam woonde in het oerwoud. Hij was nog nooit buiten het bos geweest. Hij kwam in contact met onderzoekers die de stam ontdekt hadden. De onderzoekers kregen goed contact met de stam en verbleven daar enige tijd.

Uiteindelijk wilde de Bosjesman de wereld buiten het bos ook eens zien. Ze namen hem mee naar de stad waar hij auto’s, bussen, trams, flats en alle andere dingen van een grote stad zag. Toen ze hem achteraf vroegen wat hij had gezien, kon hij zich niks herinneren. Alleen iemand die heel veel bananen droeg. Na een tijd denken realiseerden de ondervragers dat ze een vrachtauto hadden gezien waar bananen op vervoerd werden. Bananen kende hij en dat was het enige wat hij had gezien en herkende. Vrachtwagens kende hij niet, dus voortbewegende bananen kon niets anders betekenen dan dat omdat iemand die op z’n rug droeg.

Waarom is onlogisch gedrag logisch

Iedereen heeft zijn zwakke kanten en blinde vlekken. Iemand die zelfverzekerd is en goed in zijn vel zit, onderkent makkelijke waar zijn zwaktes zitten en gaat eerder actief aan de slag om die te ontwikkelen. Hij kijkt dan goed naar zichzelf in voor hem belangrijke situaties waar hij minder goed presteert. Hij onderzoekt wat hij moet verbeteren en gaat vervolgens gericht oefenen en experimenteren. Dat is ook de houding van een topsporter die steeds kijkt hoe hij zichzelf kan verbeteren op het gebied van zijn sport. Dat kan op eigen gelegenheid of met hulp van een coach.

Iemand die weinig zelfvertrouwen heeft, zal zijn energie eerder inzetten om zijn zwaktes te bedekken en situaties ontlopen waar hij geconfronteerd kan worden met zijn zwaktes. Of hij zal deze overschreeuwen door juist het tegenovergestelde te gaan doen van datgene wat hij als zijn zwakte ziet. Hij verliest daarmee het contact met zichzelf en dus ook met anderen.

Zo kan iemand die eigenlijk verlegen is heel dominant in gesprekken worden. Het lijkt dan dat deze persoon zijn verlegenheid heeft overwonnen, maar dat is slechts uiterlijke schijn. Dit mechanisme wordt ook wel de vlucht naar voren genoemd. Dit speelt zich voor een groot gedeelte onbewust af. Dat maakt het lastig om bij jezelf door te hebben. Wellicht lijkt dit wat overdreven, maar het komt veel voor.

Spoor vermijdende oplossingen op

Een goede manier om dergelijke mechanismen bij jezelf op te sporen, is te kijken welke terugkerende problemen je in je leven tegenkomt. Een ezel stoot zich geen tweemaal tegen dezelfde steen, maar wij mensen wel.

Er is veel winst te behalen als je zicht krijgt op waar je goed op je spoor zit en waar je iets aan het vermijden bent. Vaak zien anderen deze processen eerder dan jij het zelf ziet. Hier kan een goede coach die je voldoende veiligheid geeft en de juiste vragen stelt dan ook echt meerwaarde bieden. Een goede coach zal samen met de gecoachte zoeken naar wat de vraag achter de vraag is. Dan wordt vaak duidelijk dat sommige oplossingen die de gecoachte tot nu toe heeft gebruikt geen goede oplossingen waren. Sterker nog, de gebruikte oplossingen vormen vaak zelf het probleem, die natuurlijk leren in de weg staan. Op het moment dat die achterliggende vraag en de gebruikte oplossingen duidelijk worden, weet de gecoachte meestal zelf wel hoe het probleem opgelost kan worden. Of wat er nu eigenlijk geleerd moet worden om je wensen te kunnen bereiken.

Zelf weer aan het stuur komen te zitten

Wat in het donker was, staat nu weer in het licht. Wanneer je inzicht krijgt in je eigen vermijdende patronen geeft dat vaak een enorme opluchting. Alsof je weer op je eigen spoor zit. En weer zelf aan het stuur zit, in plaats van dat de dingen je te vaak overkomen. Je kijkt dan met een frisse blik naar je eigen kwaliteiten, werk en relaties. Had ik dat maar eerder geweten, dat had me een hoop narigheid bespaard, zeggen mensen dan vaak.

Om deze omslag voor elkaar te krijgen heb je compassie nodig voor jezelf. Dat wil zeggen dat je met mildheid, begrip en zonder oordelen naar jezelf kan kijken. Ook helpt het vaak om voor jezelf toe te staan dat je het even niet weet. In plaats van te snel naar een oplossing te grijpen die juist in de weg kan staan om te leren wat je wilde ontwikkelen. Er is vaak meer mogelijk dan je denkt. Maar hoe krijg je zicht op je vermijdende patronen?

Patronen doorbreken? Zelf aan de slag?

Vermijdende patronen hangen vaak samen met negatieve gedachten over jezelf. Deze negatieve gedachten zijn meestal sterk overdreven. Toch bepalen ze wel je zelfbeeld en leiden ze ertoe dat je je vaak onzeker voelt. Zoals hierboven beschreven kunnen gevoelens van onzekerheid leiden tot vermijdende patronen.

Als je zelf aan de slag wilt gaan met het doorbreken van je patronen, kun je dit proberen te doen door gebruik te maken van de Rationeel-Emotieve Therapie (RET). De RET is een van de bekendste vormen van cognitieve gedragstherapie, Het is een methode die bewezen effectief bij allerlei klachten rondom bijvoorbeeld faalangst, subassertiviteit en sociale angst (DeAngelis, 2008; Chamberlin, 2008; Engelhard, Arntz & Kindt, 2011, blz. 289 – 315).

De RET is een praktische methode, maar het vraagt wel van je dat je bereid bent om serieus aan de slag te gaan en veel te oefenen. Als je daartoe bereid bent en op eigen kracht wilt proberen om je negatieve en belemmerende gedachten ‘op te sporen’ en te oefenen met het doorbreken van vermijdende patronen, vraag dan hieronder ons gratis, op de RET gebaseerde werkboek aan.

Aanvragen gratis Artikel over RET

Kun je wel wat hulp gebruiken?

Als je eerst zelf aan de slag gaat om te werken aan meer zelfvertrouwen, hopen we natuurlijk dat dat je gaat lukken! Mocht je toch behoefte hebben of krijgen aan professionele ondersteuning, helpen wij je graag.

Sander Dorgelo, 24 februari 2017

Contact

Gerelateerd

Negatieve gedachten

In de blog Negatieve gedachten en belemmerende overtuigingen beschrijft Albert van Veen hoe je met behulp van de Rationeel-Emotieve Therapie negatieve gedachten en belemmerende overtuigingen kunt aanpakken en de impact ervan op je leven kunt verkleinen.