Zelfkritisch zijn helpt om fouten te herkennen, lessen te trekken en effectiever te worden. Zelfkritiek kan daarmee een krachtige eigenschap zijn waarmee je jezelf kan verbeteren en ontwikkelen. Ben je echter overmatig zelfkritisch kan zelfkritiek je zelfvertrouwen ondermijnen en je daardoor juist belemmeren in je persoonlijke en professionele ontwikkeling.
In dit artikel beschrijven we voor- en nadelen van zelfkritisch zijn en geven we tips waarmee je kunt voorkomen dat je jezelf te streng beoordeelt.
Voordelen van zelfkritisch zijn
Hieronder beschrijf ik een aantal voordelen van zelfkritisch kunnen zijn.
Persoonlijke groei en zelfverbetering
Zelfkritiek helpt je om je bewust te worden van je tekortkomingen. Een gezonde mate van zelfkritisch zijn kan je stimuleren om te leren van fouten, waardoor je je blijvend kunt ontwikkelen, zowel op persoonlijk als professioneel vlak.
Verantwoordelijkheid en zelfreflectie
Als je zelfkritisch bent, kun je waarschijnlijk makkelijker verantwoordelijkheid nemen voor je eigen acties, ook wanneer de resultaten niet helemaal goed zijn. Je zult dan minder geneigd zijn om fouten af te schuiven op anderen en kijkt in plaats daarvan eerder naar wat je zelf anders had kunnen doen.
Realistisch zelfbeeld
Een gezonde vorm van zelfkritisch zijn maakt je niet alleen bewust van wat misschien minder goed is gegaan en waar mogelijke ontwikkelpunten liggen, het geeft je ook een beter inzicht in waar je juist goed bent, in wat je sterke punten zijn. Gezonde zelfkritiek draagt bij aan een evenwichtige en eerlijke beoordeling van je capaciteiten.
Omdat je niet alleen weet waar je minder goed in bent, maar ook wat je sterke punten zijn, is de kans dat je jezelf overschat minder groot. Ook ben je beter in staat om te bepalen welke werkzaamheden, verantwoordelijkheden en doelen goed passen bij je natuurlijke capaciteiten. Dit kan heel waardevol zijn, niet alleen in professionele contexten, maar ook in privé situaties.
Omgaan met feedback
Kritiek krijgen is voor de meeste mensen lastig. Omdat zelfkritische mensen gewend zijn om zichzelf kritisch te evalueren, is de kans groter dat je openstaat voor opbouwende kritiek van anderen. Dit vergroot de kans dat je deze kritiek kan gebruiken om van te leren.
Verbeterde werkprestaties
Door zelfkritisch te zijn, zie je zelf eerder wat je in je werk beter gedaan had kunnen. Daarmee kan een gezonde mate van zelfkritisch zijn ook leiden tot betere prestaties op de werkvloer.
Kortom
Zelfkritiek is een waardevolle eigenschap als het op een gezonde en evenwichtige manier wordt toegepast. Het helpt je om te groeien, realistischer naar jezelf te kijken en betere keuzes te maken. Dit doe je door zelfkritiek te gebruiken als een hulpmiddel voor verbetering, zonder het te laten doorschieten naar destructief denken of overmatig perfectionisme.
Nadelen van te zelfkritisch zijn
Opbouwend kritisch je eigen handelen kunnen beoordelen is goed, maar er kan ook sprake zijn van te veel van het goede; dan heeft zelfkritisch zijn meer nadelen dan voordelen. Voorbeelden van de nadelige effecten zijn:
Verminderd zelfvertrouwen
Te veel zelfkritiek kan schadelijk zijn voor je zelfvertrouwen. Wanneer je jezelf te veel bekritiseert, kun je je onzeker en minder capabel gaan voelen, zelfs als je objectief gezien competent bent.
Perfectionisme en angst om te falen
Als je te zelfkritisch bent, kun je makkelijk in perfectionisme vervallen. Perfectionisten leggen de lat dan snel te hoog en zijn vaak niet tevreden met de resultaten. Perfectionisme kan verlammend werken en zelfs leiden tot faalangst, waardoor je minder risico’s durft te nemen en daardoor soms ook mooie kansen misloopt.
Negatieve denkpatronen
Wanneer zelfkritiek omslaat in zelfverwijt, kan dit leiden tot terugkerende, destructieve denkpatronen. Je gaat jezelf dan zien als ‘niet goed genoeg’. Dit negatieve zelfbeeld, kan leiden tot stress, angst en soms zelfs depressie.
Belemmering van creativiteit en vernieuwing
Als je te zelfkritisch bent, kun je jezelf te veel censureren, waardoor je minder geneigd bent om nieuwe ideeën of perspectieven te verkennen. Dit kan je creativiteit belemmeren en je terughoudend maken bij het uitproberen van nieuwe dingen.
Impact op sociale relaties
Overmatige zelfkritiek kan en negatieve invloed hebben op hoe je met anderen omgaat en hoe anderen je ervaren. Je kunt bijvoorbeeld moeite hebben met complimenten accepteren of overdreven defensief reageren op feedback. Dit kan sociale interacties bemoeilijken en soms ook leiden tot het gevoel er niet meer helemaal bij te horen.
Samengevat
Zelfkritiek kan zowel een kracht als een valkuil zijn. In de juiste dosis helpt het je om te groeien, verantwoordelijkheid te nemen en betere beslissingen te nemen. Maar als zelfkritiek doorslaat, kan het je zelfvertrouwen ondermijnen, perfectionisme in de hand werken en je mentale gezondheid schaden.
Zelfkritisch zijn: hoe vind je de goede balans?
In staat zijn om jezelf kritisch te beoordelen kan dus heel waardevol zijn, maar je moet wel zorgen voor een goede balans tussen kritisch zijn en compassievol accepteren dat het soms beter had gekund en dat je soms fouten maakt. As je de neiging hebt te vaak te zelfkritisch te zijn, kunnen de onderstaande tips je misschien helpen bij het hebben van zelfkritiek op een stimulerende, helpende en liefdevolle manier.
Gebruik zelfkritiek om te leren
Pas je zelfpraat aan door je vermogen om zelfkritisch te kunnen zijn positief te labelen en het zien een leerinstrument. En ga onvolkomenheden en fouten actief labelen als een mogelijkheid om er beter van te worden, en niet als een uitgelezen mogelijkheid om jezelf weer eens neer te halen.
Wees mild voor jezelf
Beoordeel jezelf zoals je een vriend zou beoordelen. Iedereen maakt fouten, dus jij ook! Dat is de realiteit.
Richt op verbeteren, niet op perfectie
Streven naar verbetering is goed, maar leg de lat niet onrealistisch hoog. Accepteer dat groeien een proces is en dat fouten maken en iets niet zo goed kunnen er gewoon bijhoren.
Vermijd negatieve zelfpraat
Let op hoe je tegen jezelf praat en vervang destructieve gedachten door meer realistische en -als dit kan- ook positievere overtuigingen.
Vraag om feedback van anderen
Soms kunnen anderen ons een objectiever beeld geven van onze prestaties en kwaliteiten dan we zelf kunnen. Als je te kritisch bent over jezelf, kan de feedback van anderen hier tegenwicht aan bieden.
Tot slot
Zelfkritiek kan zowel een kracht als een valkuil zijn. In de juiste dosis helpt het ons om te groeien, verantwoordelijkheid te nemen en betere beslissingen te nemen. Maar als het doorslaat, kan het ons zelfvertrouwen ondermijnen, perfectionisme in de hand werken en onze mentale gezondheid schaden.
De kunst is het ontwikkelen van een gezonde en constructieve manier van zelfreflectie. Door bewust om te gaan met onze zelfkritiek, kunnen we deze inzetten als een krachtig hulpmiddel voor zelfontwikkeling en succes.
Behoefte aan hulp of advies?
Vind je jezelf soms te zelfkritisch? En wil jij jouw zelfkritische gedachten beter leren hanteren? Wij hebben ruim 30 jaar ervaring met het coachen en begeleiden van mensen met vragen over hun persoonlijke ontwikkeling. Wij doen dit met heel veel zorg en aandacht en vaak met heel goede resultaten. Kijk voor de beoordelingen van mensen die al met ons hebben gewerkt hier en hier.
Contact
Heb je vragen? Of wil je kennismaken en daarvoor een vrijblijvende afspraak maken? Wij zijn bereikbaar op 024 397 8892. Een mail sturen kan natuurlijk ook: info@md-act.nl
Albert van Veen
