Herstellen van burn-out is voor bijna iedereen die met een burn-out te maken krijgt een lang en moeizaam proces. Het herstel gaat meestal niet soepel, niet in één rechte lijn omhoog. Vaak volgt na de ziekmelding zelfs eerst nog een verslechtering: vermoeidheid, neerslachtigheid en apathie kunnen in eerste instantie flink toenemen. En als het herstel eindelijk lijkt te zijn ingezet, komen er moment van terugval. Soms is het net alsof je weer terug bent bij af.
Herstellen van burn-out is onder de gunstigste omstandigheden al pittig genoeg. Helaas zijn er ook nog hindernissen die het herstellen van burn-out kunnen bemoeilijken. Eén hindernis heeft te maken met het gevoel van falen dat vak gepaard gaat met een burn-out. De andere hindernis heeft te maken met ‘de schuld’ van de burn-out; die leggen we soms te veel bij anderen of bij de omstandigheden.
Burned-out zijn: te onrechte schaamte en ongeloof
Heb ik een burn-out? Dat kan toch niet!
Veel mensen die met een burn-out of ‘opgebrand’ thuis komen te zitten, hebben erg veel moeite met de diagnose: dat overkomt anderen, niet mij. Vaak is sprake van schaamte, waardoor je onbedoeld jezelf (nog) meer druk oplegt. En druk is precies wat herstellen van burn-out niet bevordert!
Misschien geeft het je wat rust te weten dat burn-out verschijnselen en burned-out zijn -helaas- beslist geen zeldzaam verschijnsel is. Integendeel: het onderzoeksinstituut TNO stelt in onderzoek vast dat in 2017 bij 25% van de dagen waarop werd verzuimd, burn-outklachten de belangrijkste rol hebben gespeeld.
Als je ziek bent geworden van teveel (werk)druk, ben je dus absoluut niet de enige!
De eerste hindernis bij herstellen van burn-out: denken dat een burn-out gelijk staat aan falen
Als je niet kunt accepteren dat sprake is van een burn-out, denkt dat het met jou wel meevalt, kan dat op verschillende manieren burn-out herstel bemoeilijken: jezelf druk opleggen; te snel weer gaan werken; te weinig leren.
Jezelf onnodig veel druk opleggen
Als je opgebrand bent, is herstellen niet een kwestie van een paar nachten goed slapen. Als je je burn-out niet erkent, en denkt dat het met een ‘paar’ nachten goed slapen wel weer beter moet gaan, gaat het je allemaal al snel veel te lang duren. Je legt jezelf daarmee druk op. En druk is precies wat niet helpt om zo snel mogelijk te herstellen van burn-out.
Te snel weer aan het werk gaan
Niet accepteren dat je burn-out bent en je misschien zelfs schamen voor de diagnose, kan ertoe leiden dat je weer te snel aan het werk gaat. Je keert dan onvolledig hersteld weer terug, terwijl de oorzaken nog niet zijn weggenomen. De gevolgen daarvan laten zich raden.
Te weinig lering trekken
Een ander gevolg van niet volledig accepteren dat je opgebrand bent, kan zijn dat je onvoldoende tijd neemt voor reflectie. Terwijl nadenken over vragen als: wat is er de oorzaak van dat ik zo hard onderuit ben gegaan en welke lering kan ik hieruit trekken je zo goed kunnen helpen om nooit meer zo lang en ze ver over je grenzen te gaan.
Terwijl onderzoeken waarom je zo hard onderuit bent gegaan je belangrijke dingen kan leren. Reflectie kan inzichten opleveren waardoor je nooit meer zo lang en ze ver over je grenzen zult gaan. Kan eraan bijdragen dat je meer ontspannen in het leven komt te staan. Dat je meer tijd gaat besteden aan dingen die er voor jou echt toe doen in dit leven.
De eerste belangrijke stap richting herstellen van burn-out is daarom accepteren dat je wel degelijk burn-out bent. En dat je dus tijd moet nemen om serieus werk te gaan maken van je herstel.
Goed om te weten: in 2021 blijkt burn-out herstel gemiddeld ruim 9 maanden te duren (hrpraktijk). Op basis van landelijke gegevens stelt ook ArboNed dat Nederlandse werknemers met een burn-out gemiddeld 9 maanden verzuimen (2022).
De tweede hindernis: geloven dat jouw burn-out vooral het gevolg is van de omstandigheden
Mensen die opgebrand thuis komen te zitten, zijn vaak boos of gefrustreerd vanwege omstandigheden op het werk. Bijvoorbeeld:
- De werkdruk was te hoog.
- Er was onvoldoende eigen regel- en beslisruimte.
- Zij deden zelf vaak extra dingen, terwijl veel collega’s niet thuis te gaven.
- Ze voelden zich overvraagd.
- De leidinggevende was onvoldoende ondersteunend of begripvol.
- Er werd alweer een nieuwe organisatieverandering aangekondigd, terwijl ze nog bezig waren de vorige te verwerken.
Onderzoek bevestigt inderdaad dat omstandigheden ‘op het werk’ altijd een rol spelen bij het ontstaan van burn-out.
Het begrip ‘werk’ moet breder worden opgevat dan alleen betaald werk: in psychologische zin is werk/arbeid op te vatten als elke gestructureerde en doelgerichte activiteit met een verplicht karakter’ (Schaufeli, 2007). Daarom kunnen ook de belastende omstandigheden waarin bijvoorbeeld de vrijwillige voorzitter van de tennisvereniging zit, of de student die een studie volgt, aan de basis liggen van een burn-out.
Het risico op een burn-out blijkt in het bijzonder groot te zijn wanneer er veel momenten zijn van veel werkdruk die onvoldoende worden afgewisseld door perioden waarin iemand goed kan herstellen. Dit is ook het geval wanneer hoge taakeisen onvoldoende worden gecompenseerd door hulpbronnen. Voorbeelden van hulpbronnen zijn sociale steun van collega’s, voldoende regelmogelijkheden, goed contact met de leidinggevende (Schaufeli c.s., Burn-out: de stand van zaken, 2013).
Maar hoe jij met omstandigheden omgaat, speelt bij een burn-out ook altijd een rol
Feit is dus, dat omstandigheden op het werk altijd een rol spelen bij het ontstaan van burn-out. Maar feit is ook dat mensen -onbewust en onbedoeld- hier ook altijd zelf aan bijdragen. Wie of wat het grootste aandeel heeft aan een burn-out, verschilt van geval tot geval. Er is altijd sprake van een samenspel van omstandigheden op het werk -vaak in combinatie met omstandigheden in de privésfeer- en de manier waarop iemand zelf met die omstandigheden omgaat.
De manier waarop je omgaat met voor jou stressvolle omstandigheden, wordt je copingstijl genoemd. Dat iemands copingstijl bij het ontstaan van een burn-out een rol speelt, kun je afleiden uit het feit dat in de praktijk maar een klein deel van de mensen in stressvolle omstandigheden een brun-out krijgt. De meeste meeste collega’s blijken in diezelfde omstandigheden hun werk te kunnen blijven doen. Een (groot) deel misschien zelfs met veel plezier.
Zolang je denkt dat je burn-out alleen of vooral het gevolg is van de omstandigheden, kan dit op verschillende manieren een goed herstel in de weg zitten: door een focus op slachtofferschap en door het uitblijven van reflectie en leren.
Slachtofferschap
De focus op anderen en/of omstandigheden als oorzaak van je burn-out, kan ertoe leiden dat je je te veel slachtoffer voelt. Het gevoel van slachtofferschap is onplezierig en leidt ertoe dat je in allerlei deprimerende, zich herhalende gedachtencirkels terechtkomt. Deze gaan vaak over wat je anderen (of jezelf) verwijt. Dit kost je veel negatieve energie en het levert geen positieve perspectieven op een gezonde en leuke toekomst. Kortom: je vooral slachtoffer voelen gaat herstelen van burn-out niet bevorderen. Integendeel!
Uitblijven van reflectie en leren
Herstellen van burn-out en daarna gezond blijven? Daarvoor is het in bijna alle gevallen nodig om veranderingen aan te brengen in je omstandigheden. Daarnaast moet je ook geleerd hebben om op een andere manier met bepaalde situaties om te gaan. Maar net als wat gebeurt wanneer je niet kunt accepteren dat je burned-out bent, blijft reflecteren op ‘je eigen aandeel en daarvan leren uit wanneer je de oorzaak van de burn-out legt bij de omstandigheden.
Natuurlijk zijn er omstandigheden geweest die belastend waren en hebben bijgedragen aan de burn-out. Dus is het belangrijk om te onderzoeken wat voor jou deze energielekken zijn geweest. Maar minstens zo belangrijk is de vraag: hoe ben ik daarmee omgegaan?
Door te reflecteren krijg je inzicht in wat jij zelf kunt doen om de kans te verkleinen dat je opnieuw een burn-out krijgt. Misschien moet je wel leren om vaker ‘nee’ te zeggen. Of om minder hoge eisen te stellen aan jezelf. Wellicht moet je leren accepteren dat dingen niet altijd gaan zoals jij dit zelf zou willen. Of moet je werk maken van een onzeker makend negatief zelfbeeld. Misschien moet je ontdekken wat je echt leuk vindt en een carrièreswitch maken. Mogelijk moet je leren weg te durven gaan uit een voor jou ziekmakende omgeving.
Goed herstellen van burn-out: belangrijkste voorwaarden kort samengevat
Er moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan om goed te kunnen herstellen van een burn-out. Ik noem hieronder vier belangrijke voorwaarden die je grotendeels zelf in de hand hebt. Hiervoor moet je natuurlijk wel eerst de hiervoor beschreven hindernissen hebben genomen. Ik eindig met twee voorwaarden die helpend zijn voor een duurzaam herstel, maar waarbij je meer afhankelijk bent van de bereidheid van anderen.
Voorwaarden voor herstellen van burn-out die je vooral zelf in de hand hebt:
1. Acceptatie
Alle strijd die je levert omdat je niet kan accepteren dat je burn-out bent, is verloren energie. En het houdt je af van wat je moet doen: herstellen van een lange periode van veel te veel stress en te weinig hersteltijd.
2. Tijd nemen
Herstellen van burn-out kost (veel) tijd. Ga niet uit van weken, denk in maanden. Herstel kun je niet versnellen, wel vertragen (zie hierboven).
3. Afstand nemen en uitrusten
Als je met een burn-out thuis komt te zitten, moet je eerst de tijd nemen om uit te rusten. En om helemaal afstand te nemen van je werk. Bij een volledige burn-out heb je 3 tot 4 weken nodig om voldoende energie te hebben voor de vervolgstappen richting herstel.
4. Lessen trekken
Als de batterij weer wat is opgeladen, komt er ruimte voor reflectie: waar zaten voor jou de energielekken? Hoe ben je met de stressvolle, uitputtende situatie omgegaan? En wat zul je anders moeten gaan doen om een nieuwe burn-out te voorkomen?
Voorwaarden voor herstellen van burn-out waarvoor je meer afhankelijk bent van de bereidheid van anderen:
1. Begripvolle omgeving
Het gaat hier om begrip van het thuisfront en ook zeker van de werkgever. Zij moeten geen (onnodige) druk op je uitoefenen. Zij moeten het jou gunnen dat je de tijd neemt om weer de oude te worden. Dat betekent bijvoorbeeld dat zij hun verwachtingen van jou afstemmen op wat jij aankan en nodig hebt.
2. Een gezonde werkomgeving
Bij terugkeer in het arbeidsproces moet je zorgen voor een voor jou gezonde werkomgeving. Dat betekent dat ongezonde, ziekmakende aspecten van je oude werk(omgeving) zo veel mogelijk moeten worden weggenomen. Daar heb je de werkgever natuurlijk wel voor nodig. Wat kan en wat acceptabel is, bepaalt uiteindelijk je werkgever.
Van belang hierbij is om je te realiseren dat niet iedereen geschikt is voor elk werk en iedere werkomgeving. Terugkeren naar een voor jou gezonde werkomgeving kan dus betekenen dat je moet kiezen voor een andere functie en/of een andere werkomgeving.
Heb je hulp nodig bij het herstellen van burn-out?
Als je hulp nodig hebt bij herstellen van burn-out, neem dan contact op voor een vrijblijvende kennismaking. Wij zijn al 30 jaar werkzaam als coaches.
Albert van Veen, 26 september 2019
Contact
Wij zijn bereikbaar 0p 024 397 8892 Een mail sturen kan ook: info@md-act.nl
MD-act biedt trainingen en coaching door heel Nederland
Gerelateerde artikelen
Wat zijn burn-out signalen?
Op weg naar een burn-out krijg je altijd de nodige waarschuwingssignalen. Wat is zijn normale stressreacties en wanneer is sprake van signalen die erop wijzen dat je op weg bent naar een burn-out? Lees de blog die gaat over wat serieuze burn-out signalen zijn.
Waarom worden burn-out signalen vaak te lang genegeerd
Als iemand opgebrand thuis komt te zitten, komt de burn-out vaak als een verrassing. Maar mensen in de omgeving zagen deze vaak al wel aankomen. Hoe kan dit nu? Lees de blog waarin ik toelicht waarom het ‘slachtoffer’ de burn-out symptomen vaak niet op tijd (h)erkent.
