Inleiding
Leer de oorzaken en gevolgen van het ‘ik ben niet goed genoeg’ syndroom kennen en ontdek praktische strategieën en hulpbronnen om je zelfbeeld en zelfvertrouwen te verbeteren.
Het ‘ik ben niet goed genoeg’ syndroom
Als je vaak denkt: “ik ben niet goed genoeg”, kun je het gevoel hebben dat je constant tekortschiet, zelfs als er geen objectieve reden voor is. Dit wordt ook wel het imposter syndroom of de imposter ervaring genoemd. Als je hier last van hebt, twijfel je vaak over je prestaties en je talenten.
Waardoor ontstaat dit sterke gevoel van niet goed genoeg zijn? En wat zijn daar de gevolgen van? En misschien wel het belangrijkste: wat kun je doen wanneer je last hebt van de overtuiging dat je eigenlijk niet goed genoeg bent? Daarover gaat deze blog.
Twijfelen aan jezelf: wat kan het gevoel niet goed genoeg te zijn oorzaken?
Het ‘Ik ben niet goed genoeg’ gevoel kan verschillende oorzaken hebben. De oorzaak kan onder meer gelegen zijn in je opvoeding of de sociale omgeving waarin je bent grootgebracht. Jezelf niet goed genoeg vinden kan ook veroorzaakt worden door perfectionisme. Ook een veeleisende werkomgeving kan er ook toe leiden dat je steeds meer gaat twijfelen aan jezelf. Een laatste mogelijke oorzaak van het gevoel niet goed genoeg te zijn die ik hier wil noemen is gelegen in ‘sociale vergelijking‘.
Opvoeding en sociale omgeving
Als in de opvoeding of sociale omgeving langdurig sprake is (geweest) van hoge verwachtingen en tegelijkertijd ook veel kritiek, kun je gaan twijfelen aan jezelf. Het ervaren dat er hoge eisen aan je worden gesteld, waar je naar het oordeel van belangrijke anderen steeds niet aan voldoet, maakt je natuurlijk onzeker. Je gaat jezelf dan zien als iemand die kennelijk niet goed genoeg is en kan leiden tot het ontwikkelen van een negatief zelfbeeld.
Hoe langer je in zo’n situatie zit, hoe sterker het negatieve effect ervan kan zijn op je zelfvertrouwen. De overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ kan zich dan je in hoofd gaan nestelen als een sterke overtuiging die je geneigd bent helemaal te geloven.
Perfectionisme
Perfectionisme wordt gekenmerkt door de voortdurende innerlijke drang om aan hoge normen te voldoen en de neiging om heel kritisch te zijn op jezelf en soms ook op de mensen in je omgeving.
Hoewel perfectionisme op het eerste gezicht nuttig kan lijken, kan het ook bijdragen aan gevoelens van onvoldoende zijn. Perfectionisten hebben namelijk de neiging om vaak onrealistische verwachtingen te hebben en onbereikbare doelen te stellen. Het kan leiden tot teleurstelling in jezelf en voortdurende zelfkritiek, wat je gevoel van eigenwaarde behoorlijk kan aantasten.
Een veeleisende werkomgeving
In veeleisende werkomgevingen, waarin hoge prestatienormen en -verwachtingen gelden, kunnen werknemers het gevoel hebben dat ze het nooit goed genoeg doen. Zeker als de hoge verwachtingen samengaan met weinig of geen ondersteuning of erkenning.
De druk die je in zo’n werkomgeving kunt ervaren en een constant gevoel van tekortschieten en onvoldoende zijn, kunnen verschillende negatieve gevolgen hebben. Voorbeelden daarvan zijn verhoogde stress, uitputting en mentale gezondheidsproblemen zoals bijvoorbeeld depressie en angst.
Sociale vergelijking
Mensen hebben de neiging om zichzelf met anderen te vergelijken. Sterker nog: door ons te vergelijken met anderen, ook op de werkvloer, vormen we een deel van ons zelfbeeld (Mumford, 1983).
Sociale vergelijking gebruiken we onder meer om te bepalen of we wel tevreden kunnen zijn met wie we zijn en wat we doen. Helaas hebben kunnen we hierbij de neiging hebben om ons te vergelijken met mensen die in bepaalde opzichten meer hebben (geld, goede baan, grotere auto, fijne relatie) of beter lijken te zijn dan wij onszelf vinden. Bijvoorbeeld omdat ze naar jouw oordeel slimmer of grappiger zijn, betere prestaties leveren of door anderen meer gewaardeerd worden voor wat ze doen of wie ze zijn.
Sociale vergelijking en sociale media
Het tijdperk van sociale media heeft de mogelijkheden om ons snel en met heel veel mensen te vergelijken (helaas) enorm vergroot. En omdat veel mensen zichzelf op sociale media vaak presenteren in omstandigheden waarin ze altijd maar weer gelukkig (lijken te) zijn en leuke of bijzondere dingen doen of meemaken, valt de vergelijking met hen vaak uit in het nadeel van jezelf.
Natuurlijk kunnen sociale vergelijkingen ook positieve effecten hebben. Het kan je bijvoorbeeld bevestigen in de overtuiging dat je oké bent, je kunt meer tevredenheid voelen met je situatie, of bijvoorbeeld worden geïnspireerd om iets te veranderen in je leven. Maar net zo makkelijk kan sociale vergelijking ertoe leiden dat je jaloers wordt of (nog) onzekerder.
Gevolgen van het ‘Ik ben niet goed genoeg’ Syndroom
Het ‘Ik ben niet goed genoeg’-gevoel kan ernstige gevolgen hebben, waaronder vermijdingsdrang, stress en angst en verminderde prestaties
Vermijdingsgedrag
Mensen die zichzelf niet goed genoeg voelen, kunnen de neiging hebben om situaties te vermijden. Dit doen zij -bewust of onbewust- om falen en vervelende gevoelens te voorkomen. Vermijden kan daarom op korte termijn natuurlijk voordelen hebben.
Maar door te vermijden ontzeg je jezelf ook situaties die mogelijk ook leuk kunnen zijn, of waar je bijvoorbeeld van kunt leren en je jezelf kunt ontwikkelen. Ook kan vermijden leiden tot minder (goede) sociale contacten. Op langere termijn is de prijs die je betaalt door te vermijden daarom vaak hoger dan de winst (minder spanning ervaren) die vermijden oplevert op korte termijn.
Stress en angst
De (voortdurende) twijfels en angsten die gepaard gaan met het gevoel dat je niet goed genoeg bent en zou kunnen falen, kunnen leiden tot verhoogde stressniveaus en mentale gezondheidsproblemen zoals angst en depressie.
Verminderde Prestaties
Als de overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ heel sterk is en je daardoor last hebt van weinig zelfvertrouwen en angst voor falen, kan dit leiden tot verminderde prestaties. als gevolg van de stress die ermee gepaard gaat. Veel mensen presenteren onder (te) veel druk nu eenmaal niet zo goed als ze zouden kunnen wanneer ze ontspannen waren geweest. Helaas zal het fenomeen van de self fulfilling prophecy dan ook zijn werk doen. Je krijgt door de spanning en onzekerheid waar je bang voor bent, namelijk een minder goede prestatie, en kunt dan denken: “zie je wel, ik kan dit niet!”
Wat werkt tegen het ‘ik ben niet goed genoeg’ syndroom?
Uit onderzoek blijkt dat mensen die sterk twijfelen aan zichzelf en een verminderd zelfvertrouwen hebben, gebaat zijn bij methoden die zijn ontleend aan de cognitieve gedragstherapie (CGT). Uit onderzoek blijkt dat met name ACT (een 3e generatie CGT) erg goed te werken. Onze ervaringen ermee als coach/psycholoog bevestigen dit.
ACT bestaat uit verschillende onderdelen die er met elkaar voor zorgen dat je veel minder last gaat hebben van de (soms gekmakende) gedachten en overtuigingen die zo onzeker maken. Een paar belangrijke werkzame aspecten van ACT zijn:
- Identificeren van de irrationele gedachten en overtuigen;
- Acceptatie: leren accepteren dat deze irrationele gedachten en overtuigingen er nu eenmaal zijn en vervelende gevoelens bij je oproepen;
- Ontwikkelen van reëlere gedachten en overtuigingen, naast de irrationele (die er nu eenmaal zijn);
- Ontwikkelen van zelfcompassie: vriendelijker en liefdevoller oordelen over jezelf (en over anderen);
- Inzicht vergroten in waar je goed in bent, wat je talenten en aardigheden zijn.
- Leren handelen vanuit je waarden in plaats vanuit de onredelijke gedachten en overtuigingen die ergens in je brein zijn opgeslagen.
Hoe kun je het ‘ik ben niet goed genoeg’-syndroom aanpakken
Er zijn in elk geval twee dingen die je kunt doen om (veel) minder last te hebben van de overtuiging dat je niet goed genoeg bent; een goed zelfhulpboek gebruiken of (professionele) hulp inschakelen.
Zelfhulpboek
Je kunt bijvoorbeeld gebruik maken van een goed zelfhulpboek. Zeker wanneer het twijfelen aan jezelf in veel gevallen niet erg sterk is, maar je er soms toch te veel last van hebt, kan een zelfhulpboek je een goede dienst bewijzen.
Een door veel lezers goed beoordeeld zelfhulpboek is ‘Wat ik eerder had willen weten‘ van Marian Mudder. Zie voor meer informatie over dit boek de samenvatting die Cees van der Boom ervan heeft geschreven.
Professionele hulp
Als het ‘ik ben niet goed genoeg’ gevoel te sterk is, of als het teveel zelfdiscipline vraagt, hebben zelfhulpboeken waarschijnlijk niet of onvoldoende effect. Dan kun je serieus overwegen om professionele hulp in te schakelen. Je kunt je hiervoor, met een verwijzing van de huisarts en betaald door de verzekeraar, hulp zoeken bij een psychologenpraktijk. Dan weet je (bijna) zeker dat je hulp krijgt van iemand die daarvoor de nodige kennis en ervaring in huis heeft.
Laagdrempeliger is het inschakelen van een ervaren coach. Daar is geen verwijzing van de huisarts voor nodig. In een vrijblijvend kennismakingsgesprek kun je onderzoeken wat de coach te bieden heeft. Is er geen klik, of lijkt de coach toch te onervaren, kun je gewoon afscheid nemen en verder zoeken.
Maar hoe vind je een coach die goed is? Tip: lees Hoe vind ik een goede coach
Kunnen wij je helpen?
Wil je het ‘ik ben niet goed genoeg’ gevoel aanpakken met een goede coach? Wij begeleiden al bijna 30 jaar mensen die twijfelen aan zichzelf en onzeker zijn. Dat doen we met veel compassie, inzet en met goede resultaten (zie onze Google beoordelingen en de reviews op onze website).
Albert van Veen, 11 september 2023
Contact
Twijfel je vaak aan jezelf en heb je daar vragen over? Of wil je kennismaken en daarvoor een vrijblijvende afspraak maken? Wij zijn bereikbaar op 024 397 8892. Een mail sturen kan natuurlijk ook: info@md-act.nl