Perfectionisme, hoge eisen stellen aan jezelf. Perfectionisme en ongelukkig voelen gaan vaak samen
Mijn dochter van 12 heeft haar IEP score (een verplichte test die scholen in groep 8 afnemen en die het schoolniveau meet) binnen. De score is lager dan haar schooladvies en daar is ze verdrietig over. Het beïnvloedt haar schooladvies niet. Dat kon alleen nog maar stijgen, is de regel bij deze test. Maar bij haar kon hij niet meer stijgen, want dat was al het hoogst haalbare. VWO. En nu heeft ze een havo /vwo score. Ze trekt zich terug in haar kamer en huilt. Ik kan vast geen Gymnasium, zegt ze tussen de tranen door. Want dat gaat ze volgend jaar doen.
Daar sta je dan als vader. Met een schat aan kennis over psychologie, motivatie en zelfvertrouwen. En erg gemotiveerd om deze situatie te veranderen. Maar hoe?
Natuurlijk heb ik gezegd dat haar succes op de middelbare school meer bepaald wordt door haar inzet en concentratie. En dat een test maar een momentopname is. En dat haar broer succesvol Gymnasium heeft gedaan met een lagere IEP score. En dat de score nog steeds heel goed is, beter dan gemiddeld in Nederland. Probleem opgelost? Nee, helaas.
Waarom legt ze zichzelf zulke torenhoge eisen op? Prestaties worden zo een MOETEN die heel onvrij worden.
Zelf perfectionistisch? Een perfectionistische vriend of partner? En vind je dat soms best lastig? Lees de blog Omgaan met perfectionisme
Liefde voor onszelf is niet onvoorwaardelijk
Beoordeeld worden is niet leuk. Behalve als je maximaal scoort. Maar zelfs de toppers hebben wel gebieden waar iemand anders beter is, of waar je iets niet goed kan. En de verwachting om de volgende keer niet aan de torenhoge prestatie te kunnen voldoen is ook beklemmend. Wat zou het fijn zijn als je zo vriendelijk naar jezelf kon zijn, dat je jezelf goed vindt zoals je bent, met je imperfecties en valkuilen. En dat wat een ander van je vindt, of je prestaties, niets doen met je eigenwaarde.
Onvoorwaardelijke liefde en aanvaarding voor jezelf. Hoe zou je leven eruitzien als je dat hebt?
Zo vader, zo dochter
Ik heb het gevoel met lege handen te staan bij mijn dochter (ik ben niet goed genoeg!). Ik vind het vreselijk om te zien en wil haar het lijden besparen.
Ik zie dat het een belangrijk thema is dat ook in mijn leven een belangrijke rol heeft gespeeld: ik wilde goed zijn en indruk maken met mijn kwaliteiten. Met de aanname dat als ik maar goed was in iets, dat mij zelfvertrouwen zou geven. In enige mate lijkt dit wel te werken, maar uiteindelijk is er altijd iemand die beter is. En de meest kritische beoordelaar weet dat het toch niet zo heel goed was. Die kritische beoordelaar ben je zelf.
Denken dat je moet veranderen: daar gaat het mis
De grootste les is ophouden te denken dat er iets mis is met je en dat je zou moeten veranderen. Het is überhaupt niet mogelijk te veranderen zolang je dat doet als poging om van dat vervelende gevoel van onzekerheid en zelfafkeuring af te komen. Je vecht tegen iets en dat werkt nu eenmaal niet in persoonlijke ontwikkeling. Alles wat je aandacht geeft groeit.
Je gedachten en gevoelens zijn niet te controleren en te plannen. Toch is dat wel wat we vaak denken. Ik heb dat zelf ook 50 jaar gedacht. Alles is maakbaar en planbaar, denken we. Als het niet lukt, hebben we dat niet goed genoeg geprobeerd.
Veel trainers en succesboeken beloven ons dat alles kan, als je maar wilt. Maar dat is echt een grote vergissing die voor veel ellende en schuldgevoel zorgt. Het is een soort machine denken. Alsof er een onderdeel is dat hapert en vervangen moet worden. In de techniek en technische wetenschap heeft ons dat veel gebracht. Zoals Penicilline en iPads, bijvoorbeeld. Dit soort denken is op veel plaatsen doorgedrongen, ook in bijvoorbeeld het onderwijs en management. Maar dat gaat voorbij aan de menselijke maat en wetmatigheden.
Hoe harder je je best doet om te veranderen, en daarmee jezelf afwijst als niet goed, hoe vaster de overtuiging wordt dat je niet goed bent. En daar wilde je net vanaf! in feite vecht je tegen jezelf. En dat verlies je uiteindelijk door uitputting.
Bovendien moet je weer iets van jezelf. En dat MOETEN werkt verlammend. Groei gebeurt in ontspanning en vrijheid. Dat vraagt juist ont-moeten.
Last van je perfectionisme en ongelukkig voelen: wat kun je dan wel doen?
Niks doen en berusten? Dat is een mogelijkheid.
Een andere mogelijkheid is jezelf aanschouwen. Bewust worden wat er met je gebeurt. Welke gedachten heb je bij verschillende situaties. Welke gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen heb je? Vanuit interesse en met vriendelijke blik kijk je naar jezelf. Dat lijkt makkelijk, maar is een hele klus. Maar het is makkelijker dan je te verzetten tegen je gedachten!
Vanuit de aanvaarding kan je wel andere gedachten zetten naast de gedachten die je stress geven, ongelukkig maken en leiden tot moeten. Gedachten die vriendelijker voor jezelf zijn en meer waar zijn dan de negatieve en belemmerende gedachten waar je nu last van hebt. Daarmee neem je de oorspronkelijke gedachte niet weg, maar kan je die oorspronkelijke gedachte relativeren. Zonder deze te onderdrukken.
Bij mijn dochter zit er niks anders op dan gewoon te vragen naar haar gedachten. Zonder ze te willen veranderen of haar te veroordelen voor haar gedachten. Soms bereik je meer door juist minder je best te doen: als goed niet goed genoeg is, moet je soms minder je best doen.
Je gedachten compassievol onderzoeken
Je kunt je gedachten onderzoeken. Begin met te kijken naar de gedachten die je hebt over jezelf. Kies een van deze gedachten en stel jezelf vervolgens de volgende vragen (neem daarvoor de tijd):
- Is deze gedachte waar?
Welk bewijs heb je daarvoor? - Kun je absoluut zeker weten dat deze gedachte waar is?
Als je stiekem nog gelooft in de waarheid van je gedachte: hoe is dan de realiteit? Wordt wat je denkt door deze realiteit bevestigd? - Wat gebeurt als je deze gedachte denkt en gelooft?
Hoe heeft dit effect op hoe je doet tegen jezelf, tegen anderen? Wat zeg je dan? wat voel je dan? Kun je stressvrije redenen bedenken waarom je deze gedachte zou willen houden? - Wie zou je zijn zonder deze gedachte?
Hoe zou je je dan voelen? Wat zou je dan doen en niet meer doen?
Dit zijn de vier vragen van Byron Katie. Zij is wereldberoemd geworden met de methode ‘The Work’ die zij heeft ontwikkeld om mensen te helpen die gebukt gaan onder gedachten die lijden veroorzaken. De vier vragen maken een belangrijk onderdeel uit van deze methode.
Wetenschappelijk onderzoek heeft de werkzaamheid ervan bevestigd. In onze coachingstrajecten is de methode van Katie een van de instrumenten die wij kunnen inzetten.
Meer weten over hoe de vier vragen van Byron Katie werken?
Als je meer wilt weten over hoe de vier vragen van Byron Katie je kunnen helpen om minder te lijden onder je gedachten, vraag dan het verdiepende artikel aan dat ik heb geschreven. Hierin illustreer ik aan de hand van een eigen praktijkvoorbeeld hoe je de vier vragen kunt gebruiken.
Maak gebruik van de groene knop hieronder. Als je je naam en e-mailadres invult, krijg je het artikel gratis en vrijblijvend direct in je mailbox.
Sander Dorgelo, 27 september 2018
Contact?
Heb je last van perfectionisme en ongelukkig voelen? En lijd jij soms ook aan de hoge eisen die je aan jezelf stelt? Heb je vragen, of wil je begeleiding van een perfectionisme coach bij het werken aan minder last hebben van gedachten en overtuigingen die jou stress en een ongelukkig gevoel bezorgen? Neem dan contact op met ons.
Dat kan telefonisch op 024 3978 892
Een mail sturen kan naar info@MD-act.nl
MD-act biedt trainingen en coaching door heel Nederland
