Ben je snel geïrriteerd? Dan herken je je misschien in deze voorbeelden:
- Je staat onder de douche, beneden gebruikt iemand warm water waardoor jouw water koud wordt. Je bent geïrriteerd.
- Bij de kassa is iemand jou net voor. Je baalt en ergert je aan het feit dat zijn winkelwagen ook nog eens behoorlijk vol is.
- Je computer loopt vast of reageert traag. Je wordt geïrriteerd en scheldt op je computer.
- Je ligt lekker te slapen en wordt wakker van het gesnurk van je partner. Je bent geërgerd en maakt je partner zachtjes verwijten.
- In een parkeergarage beschadig je de buitenspiegel aan een betonnen paal bij het nemen van een bocht. Boos en geïrriteerd foeter je op al die k-parkeergarages omdat die allemaal veel te krap worden gebouwd.
- Je loopt op de stoep. Er komen je mensen tegemoet. Je ergert je aan het feit dat zij ’tegen het verkeer in’ lopen. Je weigert daarom om aan de kant te gaan.
Snel geïrriteerd: is dat wel normaal?
Iedereen is weleens geïrriteerd of boos. Dat is niet gek: irritatie en daaruit voortvloeiende boosheid maken deel uit van de normale set van menselijke emoties. Vaak is irritatie of boosheid invoelbaar en begrijpelijk, bijvoorbeeld wanneer iemand onrecht wordt aangedaan. Boosheid is dan functioneel: je geeft er uitdrukking mee aan een legitieme emotie. En je maakt ermee duidelijk wat je van de situatie vindt. Boosheid kan je ook motiveren om iets te gaan doen aan een ongewenste situatie.
Boosheid is dus een normale, functionele emotie. Er zijn echter twee situaties waarin irritatie of boosheid minder of zelfs niet gepast is: wanneer de aanleiding de heftigheid van je emotie niet rechtvaardigt en wanneer je geïrriteerd of boos wordt om niets. Door je reactie wordt situatie er niet beter op. En op begrip of sympathie van anderen hoef je daardoor waarschijnlijk niet te rekenen.
Of irritatie of boosheid in een gegeven situatie passend is, is uiteraard subjectief. Krijg je echter regelmatig commentaar krijgt op je irritatie, of er geregeld gedoe door met anderen? Dan is het zinvol om jouw geïrriteerde en boze reacties eens kritisch tegen het licht te houden. Misschien reageer je te vaak te snel geïrriteerd en boos.
Over welke irritatie gaat het in deze blog?
In deze blog gaat het over op zichzelf normale vormen van irritatie bij ‘normale’ en goed functionerende mensen, maar waar je wel de vraag bij kunt stellen of de aanleiding deze wel rechtvaardigen.
Het gaat (dus) niet over de lichte ontvlambaarheid die samenhangt met een aandoening. Bijvoorbeeld met ADHD of een depressie. Of over prikkelbaarheid die voortkomt uit vermoeidheid of stress.
Het gaat ook niet over extreme, ongecontroleerde woede. Deze vorm van irritatie en boosheid lijkt in veel gevallen samen te hangen met de werking van het cerebellum en ook met een tekort aan serotonine.
Zie artikel in Trouw over woede controleren
Wanneer is deze blog voor jou interessant?
Deze blog is voor jou nuttig wanneer je snel geïrriteerd bent en je je wel realiseert dat de aanleiding daarvoor eigenlijk vaak niet heel erg sterk is. Maar de blog is ook waarschijnlijk ook nuttig wanneer je wel weet dat snel geïrriteerd en boos kunt reageren, oprecht gelooft dat je daarvoor vaak ook goede redenen hebt, en regelmatig ook op onbegrip stuit bij anderen.
Boosheid uiten
Boosheid en irritatie kan op verschillende manieren worden geuit: assertief, agressief of passief agressief.
Assertief
Iemand die zijn boosheid of irritatie assertief tot uitdrukking brengt, doet dit met respect voor de ander. Daardoor is er ruimte voor de ander om te reageren, het is mogelijk om een goed gesprek te hebben over de aanleiding van de irritatie en de ander kan zelf bepalen wat hij of zij met de feedback doet.
Agressief
Als iemand agressief reageert, wordt de boosheid verbaal of fysiek afgereageerd op iets of iemand anders. Agressief gedrag is onaangenaam en bedreigend. Het geeft aanleiding voor tegenaanvallen/verdedigen, vluchten of toegeven. De manier waarop de boosheid of irritatie wordt geuit, geeft daardoor eerder aanleiding tot ruzie dan dat het iets oplost. Vaak blijven beide partijen gefrustreerd achter.
Passief-agressief
In het geval van passief-agressief gedrag wordt de boosheid of ergernis indirect, tussen de regels door, geuit. Bijvoorbeeld door iemand te negeren, door sarcastisch te reageren, of in woorden iets ‘normaals’ te zeggen, maar met de blik of ondertoon de ander een vervelende boodschap mee te geven.
Passief-agressief gedrag is voor de ontvanger uitermate frustrerend, juist omdat de boodschap indirect wordt gecommuniceerd. Daardoor is het heel lastig om goed te bepalen waar je precies op in zou moeten gaan. En als je denkt dat dit je wel is gelukt, kan de ander altijd ontkennen dat hij/zij dit zo heeft gezegd. En het is voor de ander al helemaal gemakkelijk om de boodschap die jij erin hebt gehoord te ontkennen: het is namelijk niet met met woorden zo gezegd…
Te snel geïrriteerd: hoe kan dat?
Hoe kan het dat sommige normale, goed functionerende mensen in situaties die het niet rechtvaardigen snel geïrriteerd worden of boos zijn, terwijl anderen in vergelijkbare situaties nauwelijks of geen last hebben van deze emoties?
Hoewel het de emotionele reactie is die vaak in het oog springt, vinden we het antwoord op deze vraag in het ogenschijnlijk denkende brein. Om dit te begrijpen, moeten we goed kijken naar wat er gebeurt in het brein wanneer iemand boos of geïrriteerd reageert.
Wat gebeurt er wanneer iemand te snel geïrriteerd of boos wordt? Laten we eerst eens oppervlakkig kijken: er doet zich iets voor (de prikkel) en er volgt onmiddellijk een geïrriteerde, boze reactie. De reactie volgt zo snel op de prikkel, dat het lijkt of er niets tussen zit. Alsof hij of zij er (dus) niet iets aan kan doen dat de situatie bij hem of haar tot boosheid leidt. Wanneer iemand commentaar krijgt op zijn manier van reageren, lijkt er dan ook wel wat voor te zeggen wanneer iemand dan reageert met: ‘Ik kan daar niets aan doen, ik ben nu eenmaal zo’.
Als we preciezer kijken, blijkt dat er tussen de prikkel en de reactie nog iets gebeurt: de situatie wordt door het brein geëvalueerd en beoordeeld. Er wordt ‘iets van de situatie gevonden’. Maar dat gaat zo snel en ook automatisch op een bepaalde manier, dat het lijkt alsof degene die geagiteerd reageert geen andere keuze heeft. En dat niet alleen: ook de overtuiging heeft dat zijn of haar boosheid terecht is.
Maar is dit wel zo?
Omgaan met irritatie en boosheid
Het blijkt zo te zijn, en dat is ook onze ervaring, dat wanneer geen sprake is van onderliggende oorzaken (bijvoorbeeld een depressie of een persoonlijkheidsstoornis), je relatief eenvoudig kunt leren om je boosheid en irritatie te beteugelen. Wat daarvoor nodig is, is dat je inzicht krijgt in hoe jouw (vaak grotendeels onbewuste) denkproces eruitziet wanneer je in situaties komt waarin boosheid en irritatie bij jou wordt uitgelokt.
Uitganspunt hierbij is dat je zonder boosmakende gedachten niet boos kunt worden. Als je ontdekt hoe jouw denkproces eruitziet in situaties waarin je snel geïrriteerd of boos wordt, zal je ontdekken dat daar gedachten en overtuigingen een belangrijke rol bij spelen. Dat zijn overtuigingen en gedachten die het volstrekt logisch maken dat je boos wordt.
Daarna onderzoek je of deze gedachten redelijk of waar zijn. Voel je je in vergelijking met anderen snel geïrriteerd? Dan zul je ontdekken dat veel van jouw gedachten en overtuigingen niet redelijk of niet waar zijn. Als je dat hebt ontdekt, kun je leren om in situaties waarin deze gedachten zich toch (automatisch) aan je opdringen, ze te gaan zien voor wat ze zijn: onjuiste of onredelijke gedachten.
Zonder boosmakende gedachten geen boosheid. Neem de situatie in de winkel. Natuurlijk is het pech wanneer iemand met een vol karretje net voor jou aansluit in de rij. Dat is misschien even balen.
Maar welke gedachten kunnen nu rechtvaardigen dat je daar geïrriteerd of boos om wordt? Moeten mensen met volle karretjes, voor ze aansluiten in de rij, eerst even kijken of er niet toevallig iemand richting de rij loopt met een karretje dat half vol zit? En moeten mensen met halfvolle karretjes ook eerst kijken of er niet iemand met nog wat minder boodschappen zich richting de rij begeeft? Gaat iemand met 5 boodschappen voor iemand met 6 boodschappen? Waar ligt dan de grens?
Leren omgaan met je irritatie en boosheid?
Ben je snel geïrriteerd en wil je leren om anders met je boosheid en irritatie om te gaan? Wij zijn opgeleid tot psycholoog en ruim 30 jaar werkzaam als coach. In die jaren hebben wij veel mensen geholpen met uiteenlopende vragen rondom persoonlijke effectiviteit en groei. Goed leren omgaan met boosheid en frustraties is een thema dat in onze coachingstrajecten regelmatig aan de orde komt.
Onze coachingsgesprekken kunnen aan tafel, face tot face plaatsvinden, maar als je dit prettig vindt kun je bij ons ook kiezen voor online coaching
Albert van Veen, 20 april 2020
Contact
Neem contact op met ons wanneer je vragen hebt, of om een afspraak te maken voor een vrijblijvende kennismaking. Wij zijn bereikbaar op 024 3978 892
Een mail sturen kan ook: info@md-act.nl
MD-act biedt trainingen en coaching door heel Nederland
